کد مطلب:32797 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:33

گنجینه پرسمان » اعتقادات

ارتباط بين ايمان و تقوا و زهد ، چگونه است؟

ايمان همان حب يا بغض قلبي است ؛ كه دوستي با حق و اولياي حق و دشمني با باطل و اولياي شيطان ايمان باور قلبي به اعتقادات و باورهاي فكري است . امام باقر ( عليه السلام ) مي فرمايند : « الايمان ما كان في القلب ؛ ايمان در قلب است » .
{P - ميزان الحكمة ، ج 1 ، ص 300 . P}
امّا تقوا حَد عملي دين است و بعد از ايمان تحقق مي يابد . علي ( عليه السلام ) مي فرمايند : « كونوا بقبول العمل اشداهتماماّمنكم بالعمل فانه لن يقل عمل مع التقوي ، و كيف يقلّ عمل تقبل ؛ براي قبول شدن اعمال اهتمام بيشتري داشته باشيد تا به خود عمل . چرا كه هيچ عملي با تقوا كم نيست و چگونه عملي كه پذيرفته مي شود اندك باشد » . پس از آن كه حب خدا و اولياي خدا و اعتقاد قلبي به بلورهاي ديني در دل انسان جا گرفت ، تقوا ، كه مراعات حدود و مقرّرات در اعمال و رفتار انساني {P - ميزان الحكمة ، ج 10 ، ص 623 . P}
است ، نيز تحقّق پيدا مي كند .
زهد ، بي رغبتي به دنياست . از امام صادق ( عليه السلام ) سؤال شد :
زاهد نسبت به دنيا كيست؟
فرمود : « الذي يترك حلالها مخافة حسابه و يترك حرامها مخافة عذابه ؛ كسي كه حلال دنيا را از بيم حسابرسي آن ترك مي كند و حرام دنيا را از بيم عذاب شدن به خاطر آن ترك مي نمايد » . نوعي آزادگي نسبت به امور دنيوي و تهذيب نفساني براي نيل به مقاصد والا است . اين امر البته نياز به ايمان و تقوا دارد . تا انسان ايمان نداشته باشد و تا در زمينه به جا آوردن واجبات و ترك محرمات تمرين نكند « تقوا » نمي تواند زهد بورزد و مثلاً از برخي امور مباح ، دست بشويد .
{P - ميزان الحكمة ، ج 4 ، ص 253 . P}
توجه به اين نكته لازم است : كه ايمان و تقوا و زهد هر يك داراي مراحل و مراتبي هستند . چه بسا مراحل بالاي ايمان ، با تقوا و زهد حاصل شود . يعني انسان با عمل به واجبات الهي و ترك محرّمات الهي و حتّي ترك برخي امور مباح ، مراتب بالاي ايمان را درك كند . و همين طور ، چه بسا مراتب بالاي تقواي الهي ، با زهد ، قابل حصول باشد . چون ممكن است ترك امور مباح و بي رغبتي به دنيا ، باعث شود كه انسان ضوابط و مقررّات الهي را به نحو دقيق و كامل تري مراعات كند .
بنابراين ، مي توان گفت :
در مرحله نخست ، ايمان لازمه زهد و تقوي است و بدون ايمان ، زهد و تقوي به معناي درست كلمه ، ميسّر نيست .
ليكن در مرحله بعد ، ايمان و زهد و تقوي ، با ديگر ارتباط متقابل دارند ، يعني در يكديگر اثر مي گذارند هم چنان كه در روايتي از امام علي ( عليه السلام ) درباره ارتباط زهد با عمل و تقوا آمده است : « العلم يرشدك الي ما امرك اله به والزهد يسهل لك الطريق اليه ؛ علم تو را به آنچه كه خداوند به آن امر نموده راهنمايي مي كند و زهد راه يابي به آن را براي تو آسان مي گرداند » .
{P - ميزان الحكمة ، ج 4 ، ص 263 . P}
يا در روايتي از امام صادق ( عليه السلام ) درباره ارتباط زهد و ايمان آمده است : « حرام علي قلوبكم ان تعرف حلاوة الايمان حتّي تزهد في الدنيا ؛ بر قلوب شما چشيدن شيريني ايمان حرام است ( و نمي توانند شيريني ايمان را بچشند ) مگر اينكه در دنيا زهد بورزيد . كه اين امر البته اشاره به مراتب ابتدايي ايمان ندارد . بنابراين مفهوم اين واژه ها ( ايمان ، تقوا ، و زهد ) داراي مراتب تشكيكي است .
پس چه بسا ، ايمان موجب زهد و تقواي برتري شود ، يا به عكس ، بر اثر عمل به وظايف و شرايط زهد و تقوا ، نيروي ايمان ، افزايش يابد .